การรวมธุรกิจแบบเป็นขั้น

“การรวมธุรกิจแบบเป็นขั้น” ซึ่งก็หมายถึงเราเคยถือหุ้นอยู่แล้วแต่ยังไม่ถึงระดับที่มีอำนาจควบคุม แล้วต่อมาก็ซื้อเพิ่มจนกระทั่งได้รับอำนาจควบคุมมา ซึ่งถ้าอธิบายด้วย % การถือหุ้นก็คือ ก่อนหน้านั้นเราถือไม่ถึง 50% แต่ต่อมาก็ซื้อเพิ่มจนกระทั่งมีสัดส่วนการถือหุ้นเกิน 50%

ถ้าดูตามรูปที่มี 2 กรณี คือ เส้นสีเทา ตอนแรกถือ 35% (ซึ่งเป็นบริษัทร่วมตาม TAS27) หรือเส้นสีส้มที่ตอนแรกถือ 15% (ถือเป็นเงินลงทุนในสินทรัพย์ทางการเงินตาม TFRS9) ซึ่งสองกรณีนี้มีลักษณะเหมือนกันครับ คือซื้อเพิ่มจนสัดส่วนการถือหุ้นข้ามเส้น 50% และได้อำนาจควบคุมมาหลังจากซื้อเพิ่ม

ในแง่บัญชีเราจะบันทึกบัญชีแบบถือเสมือนว่า “เราขายหุ้นส่วนที่ถืออยู่เดิมออกไป แล้วซื้อกลับมาด้วย FMV” โดยจากกรณีเส้นสีน้ำเงิน ก็จะมองว่าขายไป 35% ที่ถืออยู่ แล้วซื้อใหม่ 90% ในทำนองเดียวกันส่วนของเส้นสีส้มก็ให้มองว่าขาย 15% แล้วซื้อใหม่ 70%

การขายออกจะถือว่าขายในราคา FMV ผลต่างรับรู้เข้า P/L และถ้ากิจการมี OCI ที่เกี่ยวข้องก็ต้องปิดตามที่ควรจะเป็น คือ Recycle เข้า P/L หรือ Unrecycle เข้า R/E แล้วแต่กรณี และในส่วนของการซื้อใหม่กิจการต้องวัดมูลค่าเงินลงทุนทั้งจำนวนด้วย FMV เช่นเดียวกัน

เรื่องนี้ออกข้อสอบบ่อยมาก ลองทำความเข้าใจจากข้อสอบเก่าครั้งที่ 2/2557 (โหลดใน www.cpasolution.biz/allanswer หรือดูจากหนังสือคู่มือ AC1 ซึ่งผมขออธิบายเฉพาะเรื่องการได้อำนาจควบคุมมาหลังจากซื้อหุ้นเพิ่มตามโพสต์นี้ครับ